یلدا میراث معنوی ایرانیان و نشان همبستگی
یلدا شب دل‌انگیز ایرانی است که در سنن و عرف جامعه‌اش پویا، زنده، جاری است و در کتاب و داستان و آدابش ریشه دوانده است و در همه حوزه تمدن ایرانی گرامی داشته میشود.کردستان نیز که از پاسداران میراث فرهنگ ایرانی است این شب را با شور و شعف وی‍ژه ای گرامی میدارند و همانند تمامی ملت ایران خواندن حافظ و فردوسی مراسمات اصلی این شب میباشد. شب یلدا را در سنندج “شه‌و چله” (شب چله)می‌گویند و در غزل فارسی از آن به زلف یار تشبیه شده است.
برگزاری شب چله در هر دیار و شهر و روستایی آئین خاصی دارد که در کردستان نیز چنین است.برگزاری شب چله در سنندج با دیگر شهرهای کردستان متفاوت است.
“برهان ایازی” در کتاب آئینه سنندج، می‌نویسد:” در سنندج قدیم، سنندجی‌ها از سه ماه قبل در فکر شب چله بوده‌اند زیرا انگورها به بند کشیده، امرودها انتخاب، به و سیب خریداری و نگهداری و از همه مهم‌تر خربزه‌ها را در خم ترشی می‌پروراندند.
سنندجی‌ها بر این عادتند؛ که شب چله خربزه ترش و دلمه کلم را مهیا کنند که احتمالا در جای دیگری چنین نباشد.
ایازی می‌نویسد:”سنندجی‌ها بعد از صرف شام ” کاله‌ک ترش” می‌خورند، کاله‌ترش نوعی خربزه کوچک، معطر و شیرین است که در پایان فصل برداشت خربزه آن را به درون سرکه می‌انداختند تا ترش شود و داخل خربزه پرآب شده و آب آن را ترش و شیرین داخل ظرف جداگانه ریخته و خربزه را قاچ کرده و می‌خوردند و آخر سر هر کسی مقداری از آب خربزه را سر می‌کشید.
پیشینیان عقیده داشتند خربزه ترش کشنده میکروب، ضد آسم و خفگی است، شهد این خربزه معطر است و بعد که ترش می‌شد از سکنجبین معطرتر می‌شد.
* میوه‌های شب چله
علاوه بر خربزه ترش، هندوانه، سیب، انار، انجیر، گلابی، به و تخمه بوداده کدو و گندم برشته از جمله میوه و تنقلات بوده است که به عنوان خوردنی‌های این شب بلند سال مورد استفاده قرار می‌گرفت.
* آئین شب‌نشینی
در سنندج رسم است که اعضای خانواده در این شب گردهم می‌آیند تا آنچه را که برای این شب فراهم آورده‌اند با شادی و شادمانی سرو کنند. رعنا لطفی، 52 ساله معتقد است؛ که این شب‌نشینی به استحکام روابط خانوادگی و افزایش روابط عاطفی می‌انجامد. به گفته وی در این شب فرزندان خانواده به خانه پدری باز می‌گردند و شب یلدا را با هم می‌گذرانند.
اینانا کارگر، 19 ساله، دانشجو می‌گوید: گردهم جمع شدن و با هم بودن در شب یلدا از زیباترین و خاطره‌انگیزترین شب‌ها است.
او آرزو می‌کند در شب یلدا برف ببارد تا شادی‌‌اش تکمیل شود.
یک جامعه‌شناس معتقد است شب یلدا ارتباط تاریخی گذشته و حال را برقرار می‌کند و این شب یکی از نمادهای دیرپایی و تاریخ به هم پیوسته ملت ایران میباشد.افشین محمدپور می‌گوید: این دور هم جمع شدن علاوه بر یادآوری یک خاطره دل‌انگیز و شادی‌آور از دیروز موجب انتقال تجربیات از بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها و رفع کدورت‌های احتمالی میشود. وی معتقد است شب یلدا حتی اگر بهانه‌ایی برای با هم بودن باشد، می تواند در استحکام نهاد اجتماعی خانواده و لذت با هم بودن موثر باشد.
به گفته محمدپور در حالی که بسیاری از نهادهای اجتماعی از جمله خانواده به دلیل مسائل روزمره دستخوش از دست دادن ارزش‌های خانوادگی شده است یلدا فرصتی دوباره برای باهم بودن و احساس مشترک داشتن باهم است.
وی می‌گوید: یلدا در فرهنگ و اجتماع ما ریشه دارد و پاسداشت یک ارزش اجتماعی و عرف سازنده است.
* یلدا در پیامک
امروز روزی است که شبش به یلدا ختم میشود در این روز میلیون‌ها پیامک از ایرانیان به هم رد و بدل میشود تا این لحظات همدلی و دل‌انگیز به همه خانه‌ها برود که حلاوت دلشان به شیرینی هندوانه و سرخی رویشان به سرخی انار و خنده لبهایشان چو خنده پسته ایرانی بامزه شود.
روژانا الهی، یکی از پیامک‌هایش را می‌خواند: ” یلدا به ما یاد می‌دهد که زندگی آنقدر کوتاه است که یک دقیقه بیشتر با هم بودن را باید جشن گرفت.
نجمان صمدی، 35 ساله از پیامکش اینچنین نقل می‌کند: ” پایان هر آغاز سختی برای انسان بهاری دل‌انگیز است چه اینک یلدا آغاز سوز و سرما و پایان آن برآمدن بهاری تربناک است.”
محمد صادقی، 50 ساله می‌گوید: یلدا تمرین یک خوشی شیرین و سرخ برای تحمل روزهای سخت زمستان است سنتی که ناگفته این تضاد را با خود به همراه دارد. محمد قیومی، 39 ساله پیامک گوشی تلفنش را می‌خواند:” یلدا امید به فردایی روشن و روشن است.”
احمد 70 ساله که یلداهای بلند بسیاری را پشت سر نهاده، می‌گوید: یلدا بهانه خنده، شادی، بزم و سرور ورود به زمستان است.
