سنندج‌ـ غریبه رحیمی‌ـ خبرنگار همشهری: طعم تلخ زندگی و گردوغبار ناشی از ترددهای زیاد، کام مردم منطقه نسبتاً محروم «فرجه» سنندج را تلخ کرده است.
1393/06/19
محلهای که درددل ساکنان آن، بیانگر کم توجهی برخی از مسئولان مربوط در این حوزه است. هرچند از پیدایش و بنای سنندج زمان زیادی نمی‌گذرد، اما رشد و توسعه شهرسریع بوده و به همین دلیل شاهد پیدایش حاشیه‌هایی در اطراف آن هستیم و به برخی از محله‌ها مانند فرجه هم آن‌چنان که باید، توجه نشده است.
توسعه سنندج پرشتاب بود
«سلیمان خان اردلان» با هدف نظامی و ایجاد مرکزیت سیاسی برای حکومت، هسته اولیه سنندج را روی تپه‌ای در کنار روستای «سینه» بنا نهاد.
این شهر تا سال 1340حالتی از شهرنشینی ایستا و طبیعی داشت، اما از این دوره به بعد، شهر از حالت ایستایی شهرنشینی خارج و وارد مرحله شهرنشینی سریع شده است؛ به‌طوری که از این دوره تا سال 1357، رشد کالبدی شهر معادل دوره 350ساله تاریخ شهر بوده و جمعیت آن نیز دوبرابر شده‌است.
از سال 1345 به بعد بیش از 800هکتار از زمین‌های کشاورزی روستاهای «حاجی‌آباد»، «عباس‌آباد»، «شریف‌آباد»، «کمیز»، «فرجه»، «کانی کوزله»، «قرادیان»، «چهارباغ»، «قطارچیان» و «دگایران» به محدوده شهری ملحق شده‌است. علاوه بر آن، اراضی کشاورزی روستاهای «گریزه»، «نایسر»، «دوشان»، «حسن‌آباد»، «خانقاه» و «قشلاق» نیز مورد هجوم واقع شده یا کاربری آن تغییر یافته است.
استقرار مهاجران در خارج از محدوده
با شکل‌گیری محله‌های اصلی، به تدریج مهاجران روستایی و قشرهای کم‌درآمد شهر در خارج از محدوده محله‌های مرکزی مستقر شدند و سکونتگاه‌های پیرامونی سنندج که اکنون جزئی از بافت قدیم شهر محسوب می‌شود را به وجود آوردند. محله‌های «جور‌آباد بالا و پایین» نیز همسو با چنین روندی شکل گرفته‌است.
به دنبال اجرای اصلاحات ارضی در سال‌های ابتدایی دهه 1340، ساختار اجتماعی ـ اقتصادی سنندج مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران دستخوش تغییرات جدی شد. درواقع بافت اولیه اسکان غیررسمی سنندج در سال‌های 1345 تا 1355 تشکیل و در اواخر این دوره به وضوح و روشنی در ساختار کالبدی شهر، نمایان شد. بیشترین مهاجرت به سمت شهر در فاصله سال‌های 1355 تا 1365 اتفاق افتاد که اوج بحران‌های سیاسی ـ اجتماعی به‌ویژه در کردستان است.
بنابراین رویدادهای سیاسی ـ اجتماعی به مثابه عاملی برای تسریع روند مهاجرت عمل می‌کند که بر نظام اقتصادی ـ اجتماعی جدیدی که از دهه 40 به بعد شکل گرفته بود، مبتنی‌است. جمعیت سنندج در این دوره به بیش از دوبرابر می‌رسد. حجم بسیار زیادی از این جمعیت در سکونتگاه‌های غیررسمی مانند عباس‌آباد در امتداد محور شمالی شهر و «تقتقان» در امتداد محور شرقی استقرار یافت.
گسترش محله‌های غیررسمی
اطلاعات موجود نشانگر آن است که محله‌های عباس‌آباد و کانی کوزله که مهم‌ترین سکونتگاه‌های نابسامان در شرق سنندج محسوب می‌شود، قبل از سال 1355وجود نداشته‌اند. در شمال شهر نیز محله‌های تقتقان، «اسلام‌آباد» و «گردی گرول» به‌صورت عمده پس از این سال شکل گرفته‌است.
با شکل‌گیری و گسترش محله‌های غیررسمی در فاصله سال‌های 1355 تا 1365، فاصله برخی از روستاهای اطراف شهر به وسیله سکونتگاه‌های نابسامان و محله‌های حاشیه‌ای شرقی و غربی پر شد. از این نمونه می‌توان به روستای حاجی‌آباد در شرق و فرجه در غرب سنندج اشاره کرد.
با آمدن مهاجران جدید، نسل‌های گذشته آنان
به تدریج به سمت مرکز شهر و بافت قدیم حرکت کردند و عملاً بخش‌هایی از بافت قدیم شهر که به مناطق حاشیه‌ای می‌پیوستند، به محل استقرار نسل‌های قدیمی و مهاجران تبدیل شد.
در این زمینه می‌توان به محله‌های «شمال شهدا»، «پیرمحمد و بهارمست»، «گلشن» و «چم حاجی نسه» اشاره کرد که بیشتر آنها جزو بافت قدیم شهر بوده‌اند و بخش‌هایی از آن هم که به محله‌های حاشیه‌ای شمالی و شرقی پیوسته‌اند، به‌صورت سکونتگاه‌هایی با شرایط و امکانات نسبتاً بهتر برای نسل نخست مهاجران درآمده‌اند.
مشکلات محله فرجه
فرجه از محله‌های قدیمی سنندج است که با وجود داشتن جمعیت زیاد با کمبود امکانات و مشکلات شهری مواجه است. یکی از ساکنان این محله در گفت‌وگو با همشهری اظهارمی کند: حدود 20سال است که در این محله زندگی می‌کنم، اما بعضی از مشکلات این محله همچنان به قوت خود باقی است و حل آن نیازمند همت جهادی مسئولان است.
«ناصر محمدی» با اشاره به خاکی بودن بسیاری از کوچه‌ها می‌گوید: این محله با وجود این‌که از محله‌های قدیمی سنندج است، اما کوچه‌های خاکی دارد و از امکانات و خدمات مناسبی بهره‌مند نیست.
وی با انتقاد از ارائه نشدن خدمات به ساکنان این محله اظهارمی کند: انصافاً یک روز خودتان را جای مردمی که در این منطقه زندگی می‌کنند بگذارید. قضاوت را به عهده خودتان می‌گذاریم، زیرا این محله در کنار شهرک‌هایی واقع شده است که پرجمعیت هستند و از کمبود فضای سبز شهری رنج می‌برد.
طرح تکریم ارباب رجوع
این شهروند سنندجی با اشاره به طرح تکریم ارباب رجوع و شهروندمداری می افزاید: مسئولان در خدمت‌رسانی به مردم این شهر بهتر از اینها می‌توانند عمل کنند و در این زمینه در بسیاری از قسمت‌های شهرداری عملکرد قابل قبولی وجود دارد. هر چند بسیاری از قسمت‌های شهر تکمیل شده است، اما وقتی سری به منطقه محروم فرجه می‌زنیم، عمق مشکلات در آن خودنمایی می‌کند.
محمدی می‌افزاید: چند بار به مسئولان مربوط مراجعه و از آنها برای رسیدگی به مشکلات این محله درخواست کردیم، اما هنوز بسیاری از مشکلات به قوت خود باقی است.
جمع‌آوری معتادان
چند نفر از جوانان و نوجوانان این محله نیز با مشاهده خبرنگار همشهری در محل حضور پیدا می‌کنند و به بیان مشکلات خود می‌پردازند. یکی از جوانان با اشاره به افزایش آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر اظهارمی کند: بسیاری از جوانان این محله معتاد شده‌اند و سوداگران مرگ در روز به‌صورت آشکار اقدام به خرید و فروش مواد مخدر می‌کنند.
«سیروان رسولی» می‌گوید: این افراد امنیت این محله را به مخاطره انداخته‌اند، اما برای جمع‌آوری آنها اقدامی انجام نشده است.
وی ادامه می‌دهد: حضور این افراد و خرید و فروش علنی مواد ، سبب افزایش پدیده اعتیاد و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود و باید مسئولان برای رفع این مشکل تلاش کنند.
مشکل فاضلاب
این شهروند سنندجی همچنین با اشاره به مشکل فاضلاب این محله می‌افزاید: همان‌طور که مشاهده می‌کنید آب روها جوابگوی فاضلاب و آب‌های سطحی نیستند و همین موضوع سبب ایجاد مشکلات بسیاری برای ساکنان فرجه شده است.
رسولی نبود مراکز فرهنگی و فضای سبز را از مهم‌ترین مشکلات محله فرجه معرفی می‌کند و می‌گوید: کمبودها سبب ایجاد مشکلات و افزایش ناهنجاری‌ها شده است.
وی عنوان می‌کند: بیشتر منازل این مناطق غیراصولی ساخته شده است و در مقابل حوادث غیرمترقبه مقاومتی ندارند که باید مسئولان برای جلوگیری از تلفات جانی ومالی، اقدام‌های لازم را برای مقاوم‌سازی انجام دهند. این محله با مشکلات زیادی مواجه است و در این میان کودکان بسیاری در کوچه‌های این محله مشغول بازی‌های محلی و دوچرخه‌سواری هستند که این موضوع سبب ایجاد مشکلات زیادی برای ساکنان شده است.
انبوه زباله‌ها
یکی دیگر از ساکنان این محله با حضور در محل جمع‌آوری زباله‌ها اظهارمی کند: مشکلاتی از قبیل نبود سطل مکانیزه برای جمع‌آوری زباله در محله سبب شده است که اهالی، زباله‌ها را در گوشه‌هایی از محله جمع کنند یا آنها را آتش بزنند.
«دلنیا ابراهیمی» می‌افزاید: دربعضی موارد خاص همسایه‌ها برای جمع‌آوری زباله‌ها و جلوگیری از افزایش مشکلات زیست محیطی در محله با هزینه شخصی، آنها را به محلهای جمع‌آوری زباله انتقال می‌دهند. این درحالی است که در این خیابان چند مرکز آموزشی وجود دارد و دانش‌آموزان و ساکنان این محله باید بوی تعفن آن را تحمل کنند.
وی ادامه می‌دهد: وجود کوچه‌های خاکی و نبود آسفالت مشکل دیگری است که اهالی با آن دست به گریبانند و به علت خاکی بودن آن هنگام بارندگی مردم محله با تلی از گل ولای مواجه می‌شوند.
این شهروند به فرهنگ عامه مردم محله اشاره می‌کند و می‌افزاید: همسایه‌ها ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و شب را در خانه‌های همدیگر و باصفا و صمیمیت سپری می‌کنند. ابراهیمی اضافه می‌کند: حفظ این ارتباطات سبب می‌شود هویت و ارتباطات انسانی به فراموشی سپرده نشود.
کمبود امکانات در محله
یکی دیگر از اهالی نیز می‌گوید: کم نیستند محله‌هایی مانند فرجه که نمی‌توان ازنظر امکانات، آن را حتی با دوردست‌ترین روستاها هم مقایسه کرد؛ محله‌هایی که فراموش شده‌اند و ابتدایی‌ترین خدمات را هم ندارند.
«حمید رسولی» اظهارمی کند: بعضی از نمایندگان کنونی کردستان درمجلس شورای اسلامی پیش از انتخابات به این محله آمدند و قول دادند به این وضع سروسامانی دهند اما هنوز اقدامی انجام نشده است.
کوچه‌ها آسفالت شود
یکی دیگر از ساکنان فرجه نیز می‌گوید: وقتی کسی وارد کوچه و خیابان‌های این محله می‌شود، احساس می‌کند در روستایی دورافتاده راه می‌رود، چون همه کوچه‌های آن خاکی بوده و آسفالت نشده است.
«احمد سعیدی» ادامه می‌دهد: حدود 3سال است که وعده داده شده است این مناطق آسفالت می‌شود، درحالی که هنوز خبری نیست و گویا با آمدن مسئولان جدید قول‌ها دوباره از یاد می‌رود.
معضلات بهداشتی زیاد است
خانم میانسالی از اهالی این محله نیز اظهارمی کند: وقتی باران می‌بارد و کوچه‌ها و خیابان‌های این محله پر از گل می‌شود، زشتی محله دوچندان می‌شود.
«رابعه جواهری» می‌گوید: هرچند بارها برای برطرف کردن مشکلات محله نامه‌هایی به شهرداری نوشته‌ایم، اما هنوز مشکلی رفع نشده است.
وی می‌افزاید: این درحالی است که این منطقه جمعیت زیادی را در خود جای داده است. سطل جمع‌آوری زباله مکانیزه وجود ندارد و علاوه بر معضل بهداشتی، وجود خیابان‌های خاکی و بدون آسفالت نیز سبب شده است تا مشکلات بهداشتی محله بیشتر شود.
این شهروند ادامه می‌دهد: بنابر روایت گذشتگان و افراد قدیمی سنندج، این محله در گذشته به‌صورت باغ و از مراکز تفریحی و سیاحتی سنندج بوده است، اما امروز ساکنان این محله با کمبود فضای سبز مواجهند.
این شهروند سنندجی به خشک شدن چشمه آب در این محله نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: در گذشته چشمه «کانی فاطمه» در کنار درخت توت تنومندی واقع شده بود که با قطع کردن درخت، چشمه نیز درحال خشک شدن است و مقدار آبی که از این چشمه باقی مانده را نیز برای آبیاری چمن‌های بلوار دکتر حسینی مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند.
کمبود مراکز خدمت رسان
وی با اشاره به کمبود مراکز خدمت رسان می‌افزاید: در این محله مدارس و مراکز آموزشی و بهداشتی وجود دارد، اما هر روز بر جمعیت این مناطق افزوده می‌شود و این امکانات و مراکز آموزشی دیگر جوابگوی نیاز ساکنان نیست.
جواهری ادامه می‌دهد: ما هم از شهروندان همین شهر هستیم و باید از امکانات وخدمات شهری بهره‌مند شویم، اما تا به امروز این موضوع محقق نشده است.
کمبود بودجه مناطق محروم
عضو شورای اسلامی سنندج نیز در گفت‌وگو با همشهری اظهارمی کند: رسیدگی به مناطق محروم و رفع مشکلات مردم و ساکنان این نقاط باید در عمل دیده شود و شعار دادن مشکلی را رفع نمی‌کند.
«زهرا آوجیان» می‌افزاید: رسیدگی به مناطق محروم در اولویت برنامه‌های شهرداری و شورای اسلامی شهر قرار دارد و همه توان، فرصت و ظرفیت‌های خود را برای رسیدگی به مناطق محروم به کار می‌بندیم.
وی اظهارمی کند: کوچه‌ها و خیابان‌های کانی کوزله و عباس‌آباد با این‌که شیب‌های تندی دارد، اما درحال آسفالت شدن است. هرچند این موضوع،کاری سخت و هزینه بر است، اما با وجود کمبود اعتبار بازهم تلاش کرده‌ایم که آسفالت مناطق محروم همچنان در دستور کار قرارگیرد.
آوجیان ادامه می‌دهد: درسال‌های گذشته خودیاری مردم در مناطق محروم 50درصد بوده است، درحالی که به دلیل محروم بودن این مناطق آن را به 10درصد کاهش دادیم تا بتوانیم مشکلات آنها را رفع کنیم.
وی با بیان این‌که بیش از نیمی از اعتبار اختصاص یافته به شهرداری صرف مناطق محروم شده است عنوان می‌کند: با اعتبارات و بودجه‌ای که به این مناطق اختصاص داده‌ایم، امیدواریم بتوانیم وضع آسفالت و خیابان‌های این مناطق را بهبود بخشیم، چون معتقدیم برقراری عدالت اجتماعی و فراهم آوردن شرایطی درخور شأن مردم یک وظیفه است.
توازن ارائه خدمات را در سنندج مهیا کنیم
یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی سنندج نیز با اشاره به مشکلات محله فرجه اظهارمی کند: با توجه به تاریخچه سنندج، این محله از مناطق تاریخی و سیاحتی شهر است که به دلیل پیشرفت بافت شهری به‌سکونتگاه‌های غیررسمی تغییر یافته است.
«وفا اصلانی» ادامه می‌دهد: اکنون نیز با دارا بودن امکانات و خدمات شهری از حالت سکونتگاه‌های غیررسمی خارج شده است و بیشتر باید به سمت نواحی منفصل شهری پیش بریم که بتوانیم توازن ارائه خدمات را در سنندج مهیا کنیم.
وی با اشاره به مشکل کوچه و معابر این محله می‌افزاید: تعدادی از این کوچه‌ها نیازمند بهسازی و آسفالت است و با این وضع بودجه‌ای، نمی‌توان فعالیت عمرانی انجام داد.
اصلانی همچنین به مشکل کمبود اعتبارات و درآمد شهرداری اشاره می‌کند و می‌گوید: به دلیل کاهش ساخت‌وسازها، درآمد شهرداری سنندج نیز کاهش یافته است و این درآمد دیگر جوابگوی فعالیت‌های عمرانی شهرداری نیست.
وی همچنین با اشاره به دلایل کاهش ساخت‌وسازها در سنندج عنوان می‌کند: به دلیل افزایش هزینه بیمه تأمین اجتماعی در ساختمان، وجود کاغذبازی زائد اداری در سازمان اداری در صدور مجوز ساخت و همچنین زمین‌های قولنامه‌ای نمی‌توانند مجوز ساخت دریافت کنند و همین مهم سبب کاهش ساخت‌وساز در سنندج شده است.
عضو شورای اسلامی سنندج به فعالیت‌های شهرداری اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: باوجود کمبود اعتبارات، شهرداری سنندج توانسته است خدمات ارزنده‌ای ارائه دهد؛ زیرا شهرداری در شرایط سخت و کمبود اعتبارات فعالیت می‌کند.
