عید امسال پر از بوی گل یاس شده است  /  و پر از خاطره ی گندم و دستاس شده است
چینش سفره امسال تفاوت دارد       /     سین هر سفره ، سلامی است که بر یاس شده است
مردم دیندار کردستان دو عید بزرگ اسلامی( عید فطر و عید قربان) را از بزرگ ترین اعیاد می شمارند و این تعظیم نشان از تقدم باورهای دینی و مذهبی آنان بر سایر مراسمات بوده، اما نباید از نظر دور داشت که هرسال با نزدیک شدن روزهای پایانی سال، مردم کردستان با برپایی جشن‌هایی سعی در زنده نگه داشتن فرهنگ کهن و تاریخی خود در استان می‌کنند، جشن نوروز با آداب و سنن خاصی برگزار می‌شود که در نزد مردم نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

برگزاری جشن نوروز، مهم‌ترین و عمومی‌ترین جشنی است که در میان مردم کردستان برپا می‌شود که این جشن در اقصی نقاط استان به‌صورت خودجوش همراه با آیین‌های سنتی کردی و برپایی آتش برگزار می‌شود.
عید نوروز را می‌توان قدیمی‌ترین عید ایرانیان دانست که از بزرگ‌ترین عیدها نیز برشمرده می‌شود و تجلیل و پاسداشت آن ریشه در تاریخ کهن دارد.هرچند از پیشینه تاریخی آن، مکتوب بسیار دقیقی در دست نیست، اما نوروز سابقه‌ای بسیار کهن در میان اقوام مختلف جهان به‌ویژه کردها دارد.

بهار؛ یادآور قیام «کاوه»
در باور شهروندان کردستانی بهار یادآور قیام «کاوه» آهنگر جوانی است که از ظلم و ستم «ضحاک» به‌عنوان نماد تباهی و پلیدی، به تنگ آمد و ملتی را با به بندکشیدن اسوه ظلم، به روشنایی رهنمون شد.
کردها نیز به همین انگیزه ترجیح می‌دهند نخستین روز از بهار را به نشانه رهایی از ظلم و بندگی، به آغوش طبیعت، زیباترین جلوه قدرت الهی پناه ببرند. مردم کردستان تحویل سال و آغاز بهار را با روشن کردن آتش که نمادی از سوزاندن بندهای اسارت و کهنگی است، جشن می‌گیرند.
از آن زمان تاکنون کردستانی‌ها هرسال در اول بهار به بزرگداشت آن روز فرخنده، آتش روشن می‌کنند و به شادمانی می‌پردازند. این جشن در همه شهرهای استان به شیوه‌ای خاص برگزار می‌شود و اکنون با توجه به تغییر سبک زندگی مردم، بیشتر آداب و سنن جشن نوروز در استان به دست فراموشی سپرده شده است.

سمنو؛ نویدبخش نوروز
در سنندج از نیمه‌های اسفندماه و شاید زودتر، خانواده‌ها تدارک نوروز را می‌بینند که از جمله‌ این تدارکات، تهیه‌ سمنو است. در گذشته بیشتر مادربزرگ‌ها و مادران در خانواده‌ها در تهیه آن پیشقدم می‌شدند و دانه‌های گندم، عدس و کنجد را در پارچه‌ای ریخته و در ظرفی مسی قرار می‌دادند. بعد از ریختن آب روی آن، ظرف را در مقابل نور ملایم خورشید می‌گذاشتند تا دانه‌ها جوانه بزند و در روز جشن، آن را بر روی سفره قرار می‌دادند.
پدر خانواده در این فرصت اندک قبل از عید به بازار می‌رفت تا برای اهالی خانه لباس و کفش تهیه کند. از دیگر چیزهایی که قبل از عید آماده می‌شد هم آجیل، ‌شیرینی، میوه، برنج، روغن و گوشت بود. همچنین مردم سنندج به مانند اعیاد مذهبی که روز قبل آن را عرفه می‌نامند، روز قبل از عید نوروز را نیز عرفه می‌نامیدند و این روز، شلوغ‌ترین روز سنندج بوده است.

«نه‌وروزانه» عیدی برای کودکان
در گذشته و امروز نیز هنوز قبل از عید مردم در تکاپوی تهیه وسایل عید نوروز هستند و خانواده، ‌لباس‌هایشان را از خیاطی می‌گرفتند، مردها به سلمانی می‌رفتند و زن‌ها در پی خرید تخم‌مرغ بودند. در خانواده‌های سنندجی کمتر از یک تغار یعنی 30عدد تخم‌مرغ نمی‌خریدند که تعداد این تخم‌مرغ‌ها گاهی به 3 تا 4 تغار نیز می‌رسید.
تخم‌مرغ‌ها آب‌پز می‌شد و همگی اعضای خانواده دست به رنگ کردن آنها می‌زدند تا با برابر قرار دادن زمین و تخم‌مرغ و رنگ کردن آن، زمین را نیز رنگ زده باشند و در روزهای عید به‌صورت کادوی عیدی همراه با شکلات و گردو، بادام و جوراب به‌عنوان عیدانه یا به اصطلاح مردم کردستان «نه‌وروزانه» برای اقوام و همسایه‌ها برده می‌شد که البته بیشتر به کودکان «نه‌ورزانه» می‌دادند.
از این تخم‌مرغ‌ها برای بازی «هیلکه‌شکاندن» نیز استفاده می‌شد که در نوروز، شور و شوق ویژه‌ای را در میان جوانان ایجاد می‌کرد. البته این بازی در چند دهه‌ گذشته در شهرهای استان به‌ویژه سنندج برگزار می‌شد، اما امروز به یک خاطره در میان نسل گذشته تبدیل شده است.
چند روز قبل از عید، جوانان روستا، بوته‌های خار را برای فروش به شهر می‌آوردند. خانواده‌ها آن را تهیه کرده و بر پشت بام می‌گذاشتند. تا برای آتش زدن آنها آماده شوند. از دیگر مواد برای آتشبازی هم «فیشک» (فشفش)، «ماتاو»، «تقه»، «کوزی» و «تیزان» بود.

آتش نوروزی بر بام خانه
آتش نوروزی براساس باورهای کهن باید در بلندترین نقطه محل زندگی یعنی بام خانه روشن شود که هنوزهم در برخی از مناطق کردنشین این چنین است.
مردم کردستان در پیوند با باورهای دیرین و باور سایر اقوام ایرانی دو بار، در چهارشنبه آخر سال و آخرین شب سال آتش روشن می‌کنند تا علاوه بر پایبندی به آیین‌های باستانی، پیوندی هم با فرهنگ سایر اقوام ایرانی داشته باشند.
افروختن آتش در چهارشنبه آخرسال در فرهنگ و ادبیات ایران، بدعتی است که پس از اسلام برای حفظ آتش زرتشت و گرامیداشت آن گذاشته شده است، اما به این شیوه که چهارشنبه‌سوری نامیده می‌شود در متون پیش از اسلام موجود نیست. کردها نیز در این مراسم با روشن کردن آتش، شب خود را به یادماندنی می‌کنند.  در روستاهای کردنشین نیز مردم در شب نوروز روی کوه‌ها آتش روشن می‌کنند و به شادمانی می‌پردازند.
سنندجی‌ها نیز مانند همه کردها، نوروز را باشکوه تمام جشن می‌گیرند و گاهی نیز از روی آتش می‌پرند. برای کردها نوروز نه تنها روز ثروت و برکت، بلکه نماد صلح و آشتی است. شب اول بهار در میان کردها شبی شاد و همراه با شادمانی است، در این شب، بیشتر خانواده‌ها غذایی لذیذ و مناسب درست می‌کنند و با جمع شدن دورهم، شبی به یادماندنی را سپری می‌کنند و تا نیمه‌های شب به انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها مشغولند.

خواندن اشعار محلی در «شلی ملی»
از آداب و رسوم رایج این شب، عملی است به نام «شلی ملی» که نوجوانان با خواندن اشعار محلی و دعا کردن برای صاحبخانه، کیسه یا سبدی را با طناب از پشت بام خانه آویزان کرده و از صاحبخانه، طلب عیدی می‌کنند. صاحبخانه هم با قرار دادن هدایایی مانند تخم‌مرغ‌های رنگی در کیسه یا سبد، در این رسم مشارکت می‌کند.
اهمیت نوروز برای کردها صرف‌نظر از اینکه به چه زبانی صحبت می‌کنند و به چه مذهبی اعتقاد دارند، مانند سایر ایرانیان بسیار زیاد است، زیرا نه تنها هیچ تفاوت‌نژادی،  زبانی و فرهنگی میان کردها و باقی ایرانیان وجود ندارد، بلکه کردها از ریشه‌های درخت تنومند تمدن و فرهنگ ایران زمین هستند.

جنبه بین‌المللی نوروز کردستان
بازدید از مراسم نوروز اکنون جنبه کشوری و حتی بین‌المللی پیدا کرده است، به‌طوری که جمع زیادی از علاقه‌مندان، روزنامه‌نگاران، ومحققان داخلی و خارجی هنگام برگزاری مراسم در میان بازدیدکنندگان دیده می‌شوند و بازدید از مراسم نوروز در کردستان در برنامه تورهای گردشگری استان گنجانده شده است.
روش نگه داشتن اجاق که نماد گرمی، روشنایی و برکت در لحظه تحویل سال نو است و همچنین عیدی دادن به دختران و پسرانی که تازه ازدواج کرده‌اند در قالب گوسفند، شیرینی و کله قند که ازسوی خانواده‌های آنها صورت می‌گیرد از سند‌های موجود میان مردم کردستان است.

عید مبارکی؛ آیین دیرینه کردها
عید مبارکی، آیین دیرینه‌ای است که در عید نوروز انجام می‌شود؛ افراد روستا و عشایر بلافاصله بعد از تحویل سال به سرکشی از خانواده‌های عزادار می‌روند و با آنها ابراز همدردی می‌کنند و همچنین به‌صورت دسته جمعی به منازل یکدیگر مراجعه و سال نو را تبریک می‌گویند.
مردم کردستان صبح نوروز لباس نو می‌پوشند و به دیدار همدیگر می‌روند. دید و بازدید در میان اقوام کرد مانند سایر اقوام ایرانی است با این تفاوت که آنها به‌صورت دسته جمعی ابتدا به خانه فردی می‌روند که آن خانه  عزیزی را از دست داده باشد. دیدار از علما در میان اقوام کرد از دیگر سنت‌های موجود میان اقوام کرد است