نویسنده: غریبه رحیمی/خبرنگار
از دغدغههایی که درچند سال اخیر مورد توجه مردم، مسئولان، فعالان حوزه فرهنگ و حتی فعالان اقتصادی قرار گرفته، موضوع صیانت و ترویج استفاده از پوشش بومی است؛ پوششی که حرف و حدیثهای فراوانی برسر آن وجود دارد و همین موضوعگاه نسل جدید و قدیمیتر را مقابل و روبهروی هم قرار داده است...
1394/01/17
از دغدغههایی که درچند سال اخیر مورد توجه مردم، مسئولان، فعالان حوزه فرهنگ و حتی فعالان اقتصادی قرار گرفته، موضوع صیانت و ترویج استفاده از پوشش بومی است؛ پوششی که حرف و حدیثهای فراوانی برسر آن وجود دارد و همین موضوعگاه نسل جدید و قدیمیتر را مقابل و روبهروی هم قرار داده است.
آنچه در این شرایط مورد تحلیل قرار گرفت،لایه هویتی بود. فرضی که شکل گرفت این بود که هویت و فرهنگ ما به دلیل ورود لباسهای خارجی مورد تهدید قرار گرفته است و هرچند که جوانان ما نیاز به تنوع و تکثر و تجربه فضای جدیدی دارند، اما بهجای اینکه ما نیاز جوانانمان را براساس فرهنگ ایرانیـ اسلامی پاسخ دهیم، دیگری یعنی غرب آن را براساس فرهنگ خود پاسخ داده و بنابراین مشکل پوشش رخ داده است. لباس کردی نیز از این موضوع مستثنا نبوده است. این قشر ازنظر فرهنگ پوشش دارای تنوعی همگون و متناسب با سکونتگاههای غالبا کوهستانی و معتدل خود هستند و ازنظر رنگهای مورد استفاده در پوشاک نیز غنیترین نوع پوششهای خاورمیانه را به خود اختصاص دادهاند، اما این روزها شاهدیم استفاده از لباس کردی در مناطق کردنشین که از پوشیدهترین لباسهای جهانی است نیز براثر تهاجم فرهنگی یا غفلت و کم توجهی، کمرنگ شده و ازسوی دیگر در حال فراموشی و کم رنگ شدن است. درباره این موضوع با «لیلا آژیر» مشاور امور بانوان استانداری کردستان به گفتوگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
دیدگاه شما در زمینه لباسهای بومی و محلی چیست؟
لباس و پوشش جزو هویت فرهنگی است و لباس کردی نیز از پوشیدهترین پوششهای اقوام محلی در کشور محسوب میشود که در دنیا بهعنوان لباسی که مظهر حجاب و عفاف بوده، مطرح شده است. جامه بلندی که این لباس دارد و همان پوشیدگی آن، به نحوی نشاندهنده حجب و حیایی است که بانوان در منطقه ما از آن برخوردارند.
پوشش ظاهری هر فرد میتواند چه کارکردهایی داشته باشد؟
پوشش ظاهری هر فرد یا همان لباس اشخاص بهعنوان یکی از عناصر مهم فرهنگی و هویتی، میتواند در کنار کارکردهای اولیه و ذاتی خویش که صیانت و حفاظت از جسم انسانی در برابر شرایط و مقتضیات محیطی و اجتماعی است، کارکردهای ویژهای چون ایجاد ارتباط و انتقال معنی را به مخاطبان و ناظران به سیمای افراد نیز انجام دهد.
پوشش هر ملت و قومی نشاندهنده چه مواردی است؟
لباس میتواند منبع مهمی برای قضاوت دیگران از ما در رابطه با شخصیت، خاستگاه قومی و زبانی، طبقه و پایگاه اجتماعی و حتی گاهی ایدئولوژی و گرایشهای فکری آن جامعه باشد. هرچند که داشتن پوشش مناسب به تنهایی، مؤید همه اینها نیست و ممکن است گاهی برداشتی کاملا مغایر از واقعیت ارائه دهد، با این حال در بسیاری از موارد میتوان زبان لباس را فهمید و از همین طریق به حقایقی رسید.
بنابراین از نگاه شما لباس کردی میتواند حاوی پیامهایی برای دیگر اقوام باشد. این پیامها کدامند؟
لباسهای کردی که لباسهایی زیبا با رنگهای شاد و متنوع و برگرفته از طبیعت زیبای این منطقه هستند، از جاذبههای فرهنگی مناطق کردنشین محسوب میشوند. ازسوی دیگر لباس کردی نیز در زمینه ارتباطات بین قومی حاوی پیام و دارای نقشی نمادین است و هم در مقوله ارتباطات بین فرهنگی میتواند در زمره مؤلفههای ارتباطات غیرکلامی قرار گیرد. در مجموع میتوان گفت که پوشاک، شکلدهنده قضاوت درباره افراد چه در مناسبات درون قومی و درون فرهنگی و چه در ارتباطات بین فرهنگی است. شناخت و فهم فلسفه لباس و رنگ در فرهنگ و فولکلور اقوام مختلف هم میتواند تا حدود زیادی در آغاز ایجاد یک ارتباط اثربخش، مؤثر باشد. البته از آنجا که لباس کردی بسیار متنوع و پراکنده است هر کدام از قسمتهای این لباس میتواند در برگیرنده پیامی متفاوت و مشخص باشد.
اکنون میبینیم که لباسهای کردی نیز به مرور زمان دچار تغییراتی شده است. نظر شما در این زمینه چیست؟
طراحان اینگونه مدها با ساعتها کار شبانهروزی و تطبیق مدلهای غربی روی طراحیهای خود، سعی میکنند بیحجابی را در میان اقوام ترویج دهند. هرسالی که میگذرد، بدحجابیها شکل و شمایل جدیدتری به خود میگیرد. شاید شما هم در گذر از خیابان مغازههای فروش لباس و بوتیکهایی را ببینید و متوجه مانکنهایی شوید که با لباسهای رنگارنگ و مدلهای ظاهری و پوششی عجیب و غریب از پشت ویترین نگاهمان میکنند. در این زمینه باید در مرحله نخست خود ما برای حفظ لباس و فرهنگی که نشاندهنده هویتمان است تلاش کنیم و در مرحله بعد هم مسئولان باید در این زمینهها چاره جویی کنند تا لباس کردی که از باحجابترین لباسها در جهان به شمار میرود، براثر بیغفلتی و بیتوجهی به ورطه بدحجابی کشیده نشود.
به نظر شما چرا جوانان امروزی به لباسهای محلی رغبت چندانی نشان نمیدهند؟
این موضوع را از 2جنبه میتوانیم مورد بررسی قرار دهیم. یک جنبه آن هجمههای فرهنگی یعنی دور شدن از آداب و سنن و فرهنگ غنی و پربار اسلامیـ ایرانی و بومی خودمان است و فکر میکنم مشکل دیگر هم این است که ما در این زمینه طراحانی نداریم که به سبک و سلیقه جوان امروز بتوانند این لباسها را طراحی کنند. لباس کردی متنوع است و میتواند با رنگهای فوقالعاده متنوع طراحی شود پس اگر طراحان ما روی لباس کردی کار کنند این لباس میتواند به الگویی برای پوشش اسلامی تبدیل شود. درواقع ما میتوانیم این لباس را بهعنوان لباس ملی در سطح ملی مطرح کنیم و باید به این واقعیت که اکنون در سراسر دنیا سلیقه مخاطب را در نظر میگیرند، توجه کنیم. این موضوع یعنی مشتری مداری پس ما باید طوری این لباسها را طراحی کنیم که مورد پسند جوانان باشد و انگیزه لازم برای استفاده از آن را به آنها بدهیم.
و حرف آخر شما....؟
لباس کردی نشانه هویت و اصالت است. این لباسهای محلی و سنتی، نشانه نقش پررنگ مذهب و ریشههای مذهبی هستند که همیشه در منطقه کردستان وجود داشته است. روسریهای بلندی که زنان کرد در منطقه کردستان استفاده میکنند و همان شال یا کمر بستن هم به نحوی میتوانیم بگوییم، کمر همت بستن را برای ما تداعی میکند که نشانه غیرت است. پس جوانان ما باید به این لباس افتخار بکنند و هر روز و ساعت برای حفظ آن تلاش داشته باشند و نگذارند لباسی که نشاندهنده فرهنگ و هویتشان است بر اثر غفلت و کم توجهی از بین برود.
آنچه در این شرایط مورد تحلیل قرار گرفت،لایه هویتی بود. فرضی که شکل گرفت این بود که هویت و فرهنگ ما به دلیل ورود لباسهای خارجی مورد تهدید قرار گرفته است و هرچند که جوانان ما نیاز به تنوع و تکثر و تجربه فضای جدیدی دارند، اما بهجای اینکه ما نیاز جوانانمان را براساس فرهنگ ایرانیـ اسلامی پاسخ دهیم، دیگری یعنی غرب آن را براساس فرهنگ خود پاسخ داده و بنابراین مشکل پوشش رخ داده است. لباس کردی نیز از این موضوع مستثنا نبوده است. این قشر ازنظر فرهنگ پوشش دارای تنوعی همگون و متناسب با سکونتگاههای غالبا کوهستانی و معتدل خود هستند و ازنظر رنگهای مورد استفاده در پوشاک نیز غنیترین نوع پوششهای خاورمیانه را به خود اختصاص دادهاند، اما این روزها شاهدیم استفاده از لباس کردی در مناطق کردنشین که از پوشیدهترین لباسهای جهانی است نیز براثر تهاجم فرهنگی یا غفلت و کم توجهی، کمرنگ شده و ازسوی دیگر در حال فراموشی و کم رنگ شدن است. درباره این موضوع با «لیلا آژیر» مشاور امور بانوان استانداری کردستان به گفتوگو نشستیم که در ادامه میخوانید.
دیدگاه شما در زمینه لباسهای بومی و محلی چیست؟
لباس و پوشش جزو هویت فرهنگی است و لباس کردی نیز از پوشیدهترین پوششهای اقوام محلی در کشور محسوب میشود که در دنیا بهعنوان لباسی که مظهر حجاب و عفاف بوده، مطرح شده است. جامه بلندی که این لباس دارد و همان پوشیدگی آن، به نحوی نشاندهنده حجب و حیایی است که بانوان در منطقه ما از آن برخوردارند.
پوشش ظاهری هر فرد میتواند چه کارکردهایی داشته باشد؟
پوشش ظاهری هر فرد یا همان لباس اشخاص بهعنوان یکی از عناصر مهم فرهنگی و هویتی، میتواند در کنار کارکردهای اولیه و ذاتی خویش که صیانت و حفاظت از جسم انسانی در برابر شرایط و مقتضیات محیطی و اجتماعی است، کارکردهای ویژهای چون ایجاد ارتباط و انتقال معنی را به مخاطبان و ناظران به سیمای افراد نیز انجام دهد.
پوشش هر ملت و قومی نشاندهنده چه مواردی است؟
لباس میتواند منبع مهمی برای قضاوت دیگران از ما در رابطه با شخصیت، خاستگاه قومی و زبانی، طبقه و پایگاه اجتماعی و حتی گاهی ایدئولوژی و گرایشهای فکری آن جامعه باشد. هرچند که داشتن پوشش مناسب به تنهایی، مؤید همه اینها نیست و ممکن است گاهی برداشتی کاملا مغایر از واقعیت ارائه دهد، با این حال در بسیاری از موارد میتوان زبان لباس را فهمید و از همین طریق به حقایقی رسید.
بنابراین از نگاه شما لباس کردی میتواند حاوی پیامهایی برای دیگر اقوام باشد. این پیامها کدامند؟
لباسهای کردی که لباسهایی زیبا با رنگهای شاد و متنوع و برگرفته از طبیعت زیبای این منطقه هستند، از جاذبههای فرهنگی مناطق کردنشین محسوب میشوند. ازسوی دیگر لباس کردی نیز در زمینه ارتباطات بین قومی حاوی پیام و دارای نقشی نمادین است و هم در مقوله ارتباطات بین فرهنگی میتواند در زمره مؤلفههای ارتباطات غیرکلامی قرار گیرد. در مجموع میتوان گفت که پوشاک، شکلدهنده قضاوت درباره افراد چه در مناسبات درون قومی و درون فرهنگی و چه در ارتباطات بین فرهنگی است. شناخت و فهم فلسفه لباس و رنگ در فرهنگ و فولکلور اقوام مختلف هم میتواند تا حدود زیادی در آغاز ایجاد یک ارتباط اثربخش، مؤثر باشد. البته از آنجا که لباس کردی بسیار متنوع و پراکنده است هر کدام از قسمتهای این لباس میتواند در برگیرنده پیامی متفاوت و مشخص باشد.
اکنون میبینیم که لباسهای کردی نیز به مرور زمان دچار تغییراتی شده است. نظر شما در این زمینه چیست؟
طراحان اینگونه مدها با ساعتها کار شبانهروزی و تطبیق مدلهای غربی روی طراحیهای خود، سعی میکنند بیحجابی را در میان اقوام ترویج دهند. هرسالی که میگذرد، بدحجابیها شکل و شمایل جدیدتری به خود میگیرد. شاید شما هم در گذر از خیابان مغازههای فروش لباس و بوتیکهایی را ببینید و متوجه مانکنهایی شوید که با لباسهای رنگارنگ و مدلهای ظاهری و پوششی عجیب و غریب از پشت ویترین نگاهمان میکنند. در این زمینه باید در مرحله نخست خود ما برای حفظ لباس و فرهنگی که نشاندهنده هویتمان است تلاش کنیم و در مرحله بعد هم مسئولان باید در این زمینهها چاره جویی کنند تا لباس کردی که از باحجابترین لباسها در جهان به شمار میرود، براثر بیغفلتی و بیتوجهی به ورطه بدحجابی کشیده نشود.
به نظر شما چرا جوانان امروزی به لباسهای محلی رغبت چندانی نشان نمیدهند؟
این موضوع را از 2جنبه میتوانیم مورد بررسی قرار دهیم. یک جنبه آن هجمههای فرهنگی یعنی دور شدن از آداب و سنن و فرهنگ غنی و پربار اسلامیـ ایرانی و بومی خودمان است و فکر میکنم مشکل دیگر هم این است که ما در این زمینه طراحانی نداریم که به سبک و سلیقه جوان امروز بتوانند این لباسها را طراحی کنند. لباس کردی متنوع است و میتواند با رنگهای فوقالعاده متنوع طراحی شود پس اگر طراحان ما روی لباس کردی کار کنند این لباس میتواند به الگویی برای پوشش اسلامی تبدیل شود. درواقع ما میتوانیم این لباس را بهعنوان لباس ملی در سطح ملی مطرح کنیم و باید به این واقعیت که اکنون در سراسر دنیا سلیقه مخاطب را در نظر میگیرند، توجه کنیم. این موضوع یعنی مشتری مداری پس ما باید طوری این لباسها را طراحی کنیم که مورد پسند جوانان باشد و انگیزه لازم برای استفاده از آن را به آنها بدهیم.
و حرف آخر شما....؟
لباس کردی نشانه هویت و اصالت است. این لباسهای محلی و سنتی، نشانه نقش پررنگ مذهب و ریشههای مذهبی هستند که همیشه در منطقه کردستان وجود داشته است. روسریهای بلندی که زنان کرد در منطقه کردستان استفاده میکنند و همان شال یا کمر بستن هم به نحوی میتوانیم بگوییم، کمر همت بستن را برای ما تداعی میکند که نشانه غیرت است. پس جوانان ما باید به این لباس افتخار بکنند و هر روز و ساعت برای حفظ آن تلاش داشته باشند و نگذارند لباسی که نشاندهنده فرهنگ و هویتشان است بر اثر غفلت و کم توجهی از بین برود.