صویر: 

هر فرد در هر دم و بازدم همراه با اکسیژن و دی‌اکسید کربن، گازهای متان، هیدروژن و نیتروژن را از طریق مری وارد دستگاه گوارش خود می‌کند، به طوری که در دستگاه گوارش ما همیشه 200 سی‌سی هوا وجود دارد.

حال اگر مقدار این گازها در روده بیش از این اندازه شود، مشکلی به نام نفخ پیش می‌آید که با سفت شدن احشاء داخل شکم، درد سر دل و احساس ناخوشاند برآمدگی شکم، قارو قور، آروغ زدن‌های مکرر، بوی بد دهان و در برخی موارد یبوست همراه است.

البته برای بسیاری از افراد نفخ فقط پس از خوردن غذاهای نفاخ اتفاق می‌افتد که با حذف این مواد می‌توان مشکل آنان را کنترل کرد، اما به گفته دکتر ستار جعفری، متخصص گوارش نفخ مشکلی است که علت آن در برخی موارد ناشناخته است که در چنین مواردی درمان نفخ نیز بسادگی ممکن نخواهد بود.

به بیان دیگر جدای از آن که شیوه غذا خوردن و رعایت نکردن روش صحیح بلع غذا یعنی آرام خوردن، جویدن کامل هر لقمه و صحبت نکردن هنگام غذا خوردن به آن‌منجر می‌شود که هوای بیشتری وارد دستگاه گوارش شود، آدامس جویدن زیاد بین هر وعده غذایی و سیگار کشیدن نیز می‌تواند حجم گاز‌های داخل روده را افزایش داده و شخص را مستعد بروز نفخ شکم کند.

با این حال این متخصص گوارش در گفت‌و‌گو با جام‌جم ریشه‌یابی علت بروز نفخ را در زمانی مشکل می‌بیند که بروز این مشکل نه به این علت‌ها بلکه به علت عفونت‌های انگلی و میکروبی داخل معده یا به دنبال بیماری‌های التهابی روده، بیماری‌های اضطرابی، بیماری‌های بدخیم، مصرف برخی داروها و نیز انسداد مجاری روده و معده اتفاق افتاده باشد.

در برخی موارد نیز بروز نفخ را باید ناشی از عملکرد باکتری‌های موجود در روده دانست. در تمام این موارد درمان نفخ ممکن است، اما گاهی نفخ بدون داشتن این دلایل نیز بروز می‌کند که درمان آن براحتی ممکن نیست.

غذاهای نفاخ را کمتر مصرف کنید

براساس باوری قدیمی، خیساندن طولانی مدت حبوبات که جزو نفاخ‌ترین دسته مواد غذایی محسوب می‌شود، می‌تواند خاصیت نفاخی آنها را کاهش دهد. گرچه دکتر جعفری چندان با این مساله موافق نیست و معتقد است گاهی حتی با خیساندن حبوبات نیز نفخ اتفاق می‌افتد.

وی معتقد است گرچه بروز حساسیت نسبت به حبوبات و نیز شیر به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز در بدن برخی افراد می‌تواد باعث بروز نفخ شود، اما در برخی افراد روش اشتباه غذا خوردن، مصرف بیش از اندازه شیرینی‌، تنقلات، آجیل، میوه‌هایی چون موز، هویج، پیاز، کلم، سیب بدون پوست و سیب زمینی باعث بروز نفخ می‌شود.

پس بیماران دچار نفخ باید به رژیم غذایی خود دقت و از مصرف غذاهای محرک مانند ادویه‌ها، نوشابه‌های گازدار، حبوبات و غذاهای چرب و حجیم اجتناب کنند. همچنین آرامش داشتن در بهبود بیماری بسیار تاثیر دارد. فراموش نکنید که بی‌تحرکی نه‌تنها باعث یبوست و کم‌تحرکی روده‌ها می‌شود، بلکه می‌تواند زمینه بروز نفخ را نیز فراهم‌آورد.

 نفخ؛ نشانه بیماری‌های خطرناک

نفخ در بسیاری موارد با اصلاح رژیم غذایی، داشتن آرامش و تحرک یا مصرف آنتی‌بیوتیک در صورت وجود عفونت معده یا روده درمان می‌شود، اما وقتی نفخ به مدت طولانی با بیمار می‌ماند، می‌تواند نشانه‌ای از روده تحریک‌پذیر باشد.

دکتر جعفری با تاکید بر این‌که اتساع شکم در ناحیه زیر شکم، اطراف ناف و زیر روده‌ها، احتمال بروز نفخ را بیشتر می‌کند، توضیح می‌دهد: در مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر، عملکرد روده از حالت طبیعی خارج می‌شود. این روند با اسهال، یبوست و درد شکمی همراه است. پس بررسی امکان وجود این بیماری در کنار ابتلا به نفخ طولانی مدت ضروری است. از سوی دیگر نفخ می‌تواند به علت وجود تومورهای بدخیم یا خوش‌خیم، چسبندگی روده وتنگی دستگاه گوارش نیز اتفاق بیفتد.

وی با تاکید بر این‌که یکی از دلایل بروز نفخ وجود بیماری دیابت است، می‌افزاید: احتمال ابتلا به دیابت در کسانی که زیاد نفخ می‌کند، بیشتر است. همچنین نفخ مکرر می‌تواند نشانه‌ای از بیماری تیروئیدی یا برخی بیماری‌های اضطرابی و افسردگی باشد؛ البته مصرف داروهای ضد افسردگی یا داروهای فشار خون نیز می‌تواند عوارضی چون نفخ شکم را همراه داشته باشد.

چند توصیه تغذیه‌ای برای مقابله با نفخ

بنا بر تاکید متخصصان گوارش، خوردن چای پررنگ، نوشابه گازدار و قهوه باعث نفخ می‌شود؛ البته به‌طور کلی توصیه می‌شود افراد مایعات را یک ساعت قبل یا پس از غذا استفاده کنند و هنگام غذا خوردن، چیزی ننوشند. بر این اساس اگر حین غذا خوردن یا پس از آن دچار عطش می‌شوید، بهتر است برای رفع عطش خود از ماست و میوه‌های ترش استفاده کنید.

اگر در ماست خود مقداری نعنای خشک، گل سرخ و سبزی‌های معطر دیگر بریزید و هنگام غذا خوردن و پس از آن، تشنگی خود را با خوردن آن رفع کنید، این کار باعث رقیق شدن اسید معده می‌شود و هضم غذا را راحت‌تر می‌کند.

مصرف سبزی‌های معطر با غذا یا پختن آنها با غذا نیز می‌تواند مانع نفخ معده شود. استفاده از آویشن روی غذا‌ها از نفخ جلوگیری می‌کند. حتی لوبیا و عدس را می‌توان با کمی گلپر مصرف کرد. استفاده از زیره نیزمی تواند به کاهش بروز نفخ کمک کند.